ΤΟ ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ, Η ΦΕΝΤΕΡΑΣΙΟΝ, Ο ΕΘΝΙΚΙΣΜΟΣ, ΟΙ ΡΕΦΟΡΜΙΣΤΕΣ ΚΑΙ Ο ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΟΣ ΜΑΡΞΙΣΜΟΣ

Π. ΒΗΧΟΣ



"Αυτοί είναι οι καιροί που δοκιμάζουν τις ψυχές των ανθρώπων"

Thomas Paine

Το γεγονός ότι η Θεσσαλονίκη υπήρξε η μήτρα της μόνης σοσιαλιστικής οργάνωσης που διατηρούσε δεσμούς με το ευρωπαϊκό εργατικό κίνημα και ήταν μέλος της Δεύτερης Διεθνούς, δεν είναι τυχαίο, ούτε συμπτωματικό. Η αντιφατική πορεία εξάλλου της ΕΡΓΑΤΙΚΗΣ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ (ΦΕΝΤΕΡΑΣΙΟΝ)




Το Πρώτο Ιδρυτικό Συνέδριο ΤΟΥ ΣΕΚΕ

Το Πρώτο Ιδρυτικό Συνέδριο ΤΟΥ ΣΕΚΕ που ιδρύθηκε το 1909 και αποτέλεσε το 1918 βασικό ιδρυτικό μέλος του ΣΕΚΕ, αξίζει ιδιαίτερης προσοχής σ΄ αυτή μας την προσέγγιση με μεγάλες ιστορικές στιγμές του Εργατικού μας Κινήματος, γιατί παρουσιάζει όλα τα κρίσιμα ζητήματα στη μετάβαση από τη Δεύτερη Διεθνή στο κόμμα της παγκόσμιας σοσιαλιστικής επανάστασης των Λένιν, Τρότσκι, και την Τρίτη Διεθνή.

Στις αρχές του 20ού αιώνα και παραμονές του Πρώτου Παγκόσμιου ιμπεριαλιστικού Πολέμου, η κοσμοπολίτικη πρωτεύουσα των Βαλκανίων είχε το προνόμιο να βρίσκεται στο σταυροδρόμι διεθνών αντιφάσεων. Για τον Κ. Μοσκώφ βέβαια που επικαλούνται οι "μαρξιστές-λενινιστές) μας και τους φασιστοειδείς κράχτες του "ελληνικού δρόμου προς τον καπιταλισμό", το γεγονός αυτό αποτελούσε πάντα μια κατάρα και "αλλοτρίωση της εθνωτικής υφής του άστεως" (σ.σ. είναι το άρθρο του Κ. Μοσκώφ "τομή της μεταπρατικής πόλης" στην εφημερίδα "Θεσσαλονίκη"). Για τον μακαρίτη Μοσκώφ μεγαλύτερη σημασία είχε "η γενναία αντίσταση"( ; ) που "θα παρατάξει η πόλη" στην "ευρωπαϊκή οικονομική διείσδυση". Ο Κ. Μοσκώφ, όπως και οι σταλινικοί του δάσκαλοι, ήταν ανίκανος να συλλάβει τους κανόνες της "ανισόμερης ανάπτυξης", το γεγονός ότι "ο καπιταλισμός ενεργεί με τις δικές του μέθοδες, δηλ. τις αναρχικές μέθοδες, που υποσκάπτουν συνεχώς την ίδια την εργασία του, αντιθέτοντάς τη μια χώρα στην άλλη, τον ένα κλάδο παραγωγής στον άλλο, ευνοώντας την ανάπτυξη ορισμένων μερών της παγκόσμιας οικονομίας, φρενάροντας και ρίχνοντας πίσω άλλα μέρη της. Μονάχα ο συνδυασμός αυτών των δύο θεμελιακών τάσεων, κεντρόφυγων και κεντρομόλων, ισοπέδωσης και ανισότητας, που και οι δύο είναι αποτέλεσμα της ίδιας της φύσης του καπιταλισμού, μας εξηγεί τη ζωντανή περιπλοκή του ιστορικού προτσές.

Eξαιτίας της καθολικότητας, της ευκινησίας, της διασποράς του χρηματιστικού κεφαλαίου, της ζωογόνας αυτής δύναμης του ιμπεριαλισμού, που διεισδύει παντού, ο ιμπεριαλισμός τονίζει ακόμα περισσότερο τις δυο αυτές τάσεις. Ξανασυνδέει με πολύ μεγάλη ταχύτητα και βάθος σε ένα και μόνο σύνολο τις διάφορες εθνικές και ηπειρωτικές δεξαμενές. Δημιουργεί ανάμεσά τους μια στενή εξάρτηση ζωτικής σημασίας. Πλησιάζει τις οικονομικές μέθοδές τους, τις κοινωνικές μορφές τους και τα επίπεδα εξέλιξής τους. Ταυτόχρονα επιδιώκει αυτό το "σκοπό" που είναι δικός του, με μέθοδες ολότελα ανταγωνιστικές, κάνοντας τέτια άλματα, εξαπολύοντας τέτιες επιδρομές στις καθυστερημένες χώρες και περιοχές, που η ενοποίηση και η ισοπέδωση της παγκόσμιας οικονομίας που πραγματοποιεί συγκλονίζονται από τον ίδιο με τόση βία και σπασμούς που όμοιό τους δεν υπάρχει στη διάρκεια των προηγούμενων εποχών. Μονάχα η διαλεκτική αυτή αντίληψη και όχι η αφηρημένη και μηχανιστική, του νόμου της ανισόμερης εξέλιξης, επιτρέπει να αποφευχθούν ριζικά λάθη". (Λ. Τρότσκι: "Η Τρίτη Διεθνής Μετά τον Λένιν", τομ. Α΄, σελ. 39).

Γι΄αυτό θρηνούσε ο Μοσκώφ, αγαπητοί μ-λ, πάνω στα ερείπια "του βιοτεχνικού χώρου" της πόλης όπου περιφέρεται "φτωχοκαλόγερος ρακένδυτος το πνεύμα της ορθοδοξίας"(!). Η εξέλιξη της Θεσσαλονίκης στις αρχές του αιώνα δεν είναι μια "μεταπρατική παρεκτροπή" στον τρόπο που είχε μάθει να ζει στους είκοσι πρώτους αιώνες της ιστορίας της. Αντίθετα, καθώς η εισβολή του χρηματιστικού κεφάλαιου στην Ν.Α. Ευρώπη και Μεσόγειο επιταχύνει φοβερά τον αναμενόμενο θάνατο του "μεγάλου ασθενούς", δηλ. της οθωμανικής αυτοκρατορίας, η πόλη αναλαμβάνει ένα νέο διεθνή ρόλο, οικονομικό και πολιτικό. Τώρα δεν είναι μόνο ο "οργανωτής" της αγροτικής ενδοχώρας των Βαλκανίων, ούτε απλώς ένα "πραχτορείο" ή μια "βάση εξόρμησης" της ευρωπαϊκής μπουρζουαζίας στην Αν. Μεσόγειο.

Η μακροχρόνια ύφεση στο διεθνές εμπόριο που είχε αρχίσει στο κατώφλι του ιμπεριαλισμού, το 1870, συνοδεύτηκε από μια νέα διάρθρωση της παγκόσμιας αγοράς. Η εξέλιξη των βαλκανικών κρατών και των εμπορικών τους κέντρων, όπως η Θεσσαλονίκη, δεν μπορούσε πια να στηρίζεται στο ρόλο του "σαράφη της Ανατολής" και στην ανταλλαγή ορισμένων αγροτικών προϊόντων. Οι μηχανισμοί του χρηματιστικού κεφαλαίου στάθηκαν πιο ισχυροί από τις παραδοσιακές άνισες εμπορικές ανταλλαγές μεταξύ των βαλκανικών εθνών και πυροδότησαν την εθνική και κοινωνική έκρηξη στα Βαλκάνια. Έτσι η Θεσσαλονίκη δεν ήταν τα επόμενα χρόνια το "μήλο της έριδας" ανάμεσα στα υπό διαμόρφωση βαλκανικά κράτη. Δεν ήταν μόνο θέατρο διπλωματικών και στρατιωτικών συγκρούσεων, αλλά και τόπος συνάντησης ανάμεσα στα επαναστατικά ρεύματα της αφυπνιζόμενης εργατικής τάξης στα Βαλκάνια.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΖΩΗ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΚΑΙ Η ΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΦΕΝΤΕΡΑΣΙΟΝ

Στα 1910 με πληθυσμό 150.000 κατοίκους, η Θεσσαλονίκη ήταν μια από τις πιο σημαντικές πόλεις της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Αποτελούσε συγκοινωνιακό κόμβο στο δίχτυο των σιδηροδρόμων που ένωνε την Κωνσταντινούπολη με τους κυριότερους ευρωπαϊκούς άξονες. Από το λιμάνι της διεξαγόταν σχεδόν το 1/7 του εξωτερικού εμπορίου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Εξάγονταν δημητριακά, ορυκτά, καπνός, βαμβάκι, όπιο, δέρματα, μεταξωτά. Εισάγονταν βιομηχανικά προϊόντα, υφάσματα, αποικιακά και αγροτικά προϊόντα. Η εμπορική δραστηριότητα της πόλης τροφοδοτούσε μια ελαφρά βιομηχανία που πήρε τη θέση της κατεστραμμένης χειροτεχνίας. Στις αρχές του 20ού αιώνα υπήρχαν δύο νηματουργεία, μια αλευροβιομηχανία, μια κεραμοποιεία, μια ζυθοποιεία, σαπωνοποιίες, μεταξουργεία, ταπητουργίες, υποδηματοποιίες και προπαντός καπνεργοστάσια. Συνολικά απασχολούσαν 20.000 εργάτες που μαζί με τους 5.000 περίπου εργαζόμενους στις μεταφορές, αποτελούσαν το προλεταριάτο της πόλης. Εκτός από τους πολυάριθμους Εβραίους, στην πλειονότητά τους εξισλαμισμένους, υπήρχαν Έλληνες, Βούλγαροι, Τούρκοι, Σέρβοι, Αλβανοί και Αρμένιοι εργάτες.

Το κύμα πληθωρισμού που ξέσπασε το 1900 και ανέβασε το κόστος ζωής κατά 50% και η εξαντλητική δουλειά των 14-16 ωρών ώθησε τους εργάτες να δημιουργήσουν τις πρώτες συνδικαλιστικές ομάδες ανεξάρτητες από τα "ταμεία αλληλοβοήθειας" που ελέγχανε οι εργοδότες. Το 1904 θα ξεσπάσουν οι πρώτες απεργίες στη μεγαλύτερη καπνοβιομηχανία, τον Ρεζί, και στα τσαγκαράδικα. Το 1905 στη μάχη θα μπουν οι κλωστοϋφαντουργοί και στα 1906 οι εργάτες κεραμοποιίας Αλατίνη. Οι οικονομικές διεκδικήσεις της νεαρής εργατικής τάξης της πόλης αναπόφευκτα μπλέκονταν με το άλυτο εθνικό πρόβλημα στα Βαλκάνια και με το λεγόμενο "εβραϊκό ζήτημα".

Η νεοτουρκική επανάσταση (23 Ιούνη 1908) που είχε για ορμητήριό της τη Θεσσαλονίκη, θα μετατρέψει την πόλη σε κέντρο πολιτικών ζυμώσεων με πρωταγωνιστές την εβραϊκή κοινότητα, που αριθμητικά και οικονομικά ήταν η πιο ισχυρή. Οι ισραηλίτες εργάτες αποτελούσαν τα 2/3 του προλεταριάτου της πόλης. Κυρίως ήταν καπνεργάτες, σιδηροδρομικοί και τυπογράφοι. Ανάμεσά τους ο Αβραάμ Μπεναρόγια, ένας μικρόσωμος τυπογράφος - που είχε γίνει σοσιαλιστής στη Βουλγαρία και ακολουθούσε τη συντηρητική τάση των λεγόμενων "φαρδιών" σοσιαλιστών - οργάνωσε μαζί με άλλους τριάντα περίπου Ισραηλίτες, την πρώτη εργατική λέσχη. Σκοπός τους ήταν να επωφεληθούν από τις προσωρινές ελευθερίες που τους είχαν δώσει οι Νεότουρκοι και να οργανώσουν όλη την εργατική τάξη της πόλης σε μια ενιαία ομοσπονδιακή σοσιαλιστική οργάνωση, ξεπερνώντας τις εθνικές διαιρέσεις. Ταυτόχρονα κατάφεραν να αποσπάσουν τα "ταμεία αλληλοβοήθειας" των εργατών από τον έλεγχο των εργοδοτών. Ο γιορτασμός της πρώτης επετείου της νεοτουρκικής επανάστασης θα γίνει αφορμή για μια τεράστια εργατική παρέλαση σε αντιπαράθεση με τον επίσημο γιορτασμό του Νεοτουρκικού Κομιτάτου. Ενα μανιφέστο γραμμένο σε 4 γλώσσες - τουρκική, ελληνική, βουλγαρική και ισπανο-εβραϊκή (λαντίνο) - που κυκλοφόρησε σε χιλιάδες αντίτυπα ανάμεσα στους διαδηλωτές, καλεί τους εργάτες να ιδρύσουν σοσιαλιστική εργατική ομοσπονδία. Το κάλεσμα βρίσκει άμεση ανταπόκριση και η Φεντερασιόν είναι πια γεγονός.

Η ΦΕΝΤΕΡΑΣΙΟΝ ΣΤΑ 1908 - 1912

Επικεφαλής της Φεντερασιόν θα τεθούν μερικοί διανοούμενοι, που ανάμεσά τους ξεχώριζε ο Αρδίτι. Με την επίμονη προπαγάνδα τους θα καταφέρουν να μετασχηματίσουν τον αρχικό πυρήνα της Φεντερασιόν σε μια μαζική "Ένωση των Σοσιαλιστών Εργατών της Θεσσαλονίκης". Οι Νεότουρκοι δείχνοντας το πραγματικό ταξικό τους πρόσωπο θα ψηφίσουν σχεδόν αμέσως μετά την άνοδό τους στην εξουσία νόμους που απαγόρευαν την απεργία στις υπηρεσίες "δημόσιας ανάγκης", όπως ήταν οι σιδηρόδρομοι. Η Φεντερασιόν, αντιδρώντας θα οργανώσει συγκέντρωση διαμαρτυρίας, στην οποία θα πάρουν μέρος 8.000 εργάτες όλων των εθνοτήτων. Οι τουρκικές αρχές δεν θα αποτολμήσουν να επιτεθούν στην πρώτη αυτή δημόσια εμφάνιση του προλεταριάτου της Θεσσαλονίκης. Η Φεντερασιόν θα κάνει επίσης καμπάνια ενάντια στο μεροληπτικό εκλογικό σύστημα που αρνιόταν στους εργάτες και στους άνεργους το δικαίωμα ψήφου.

Αξιολογώντας τα πρώτα αποτελέσματα της προπαγανδιστικής της δουλειάς, η Φεντερασιόν έγραφε στην ετήσια έκθεσή της στο Γραφείο της Σοσιαλιστικής Διεθνούς: "Στη Θεσσαλονίκη, η καθημερινή μας προπαγάνδα μπόρεσε να νικήσει την απάθεια και τον φαταλισμό του εργάτη που σήμερα άρχισε να ενδιαφέρεται για όλα τα ζητήματα που τον αφορούν. Η δράση μας για να διαφωτίσουμε τις μάζες και να τις αφυπνίσουμε από το λήθαργό τους δεν περιορίστηκε στα παραπάνω. Δημόσιες ομιλίες, συγκεντρώσεις αντιλόγου, μαθήματα για το σοσιαλισμό και το συνδικαλισμό οργανώθηκαν τόσο έξω όσο και μέσα στην οργάνωσή μας και είχαν διπλή επιτυχία. Αναπτύχθηκε η συνείδηση των εργατών και ενισχύθηκε η αλληλεγγύη ανάμεσα σε όλους τους συντρόφους".

Η εκτέλεση του ισπανού αναρχικού παιδαγωγού Φραντζίσκο Φερέρ στις 13 Οχτώβρη 1909, θα προκαλέσει συλλαλητήρια και διαδηλώσεις διαμαρτυρίας σε όλη την Ευρώπη ενάντια στις ιεροεξεταστικές μεθόδους της ισπανικής αντίδρασης. Η Φεντερασιόν θα οργανώσει ένα μεγάλο συλλαλητήριο στον Λευκό Πύργο και θα δώσει το όνομα του Φερέρ στο σοσιαλιστικό βιβλιοπωλείο και την δανειστική βιβλιοθήκη που θα ανοίξει σε λίγο. Η μαζικοποίησή της θα είναι ραγδαία. Η ανάγκη για την έκδοση μιας εφημερίδας ήταν άμεση. Για να εξασφαλίσει τους πόρους, οργανώνει μια μεγάλη γιορτή στον Κήπο των Πριγκήπων (Μπεχτσινάρ) κι από τις εισπράξεις της εκδίδει το πρώτο σοσιαλιστικό φύλλο της Θεσσαλονίκης, την "Εφημερίδα των Εργατών", στην αρχή σε τέσσερις γλώσσες (τουρκική, ελληνική, βουλγαρική και ισπανοεβραϊκή) και στη συνέχεια μόνο σε δύο. Η εφημερίδα θα βγάλει μόνο εννιά φύλλα γιατί θα υποκύψει στο βάρος των μεταφραστικών εξόδων.

Η Φεντερασιών δεν θα αποθαρρυνθεί, αλλά αντίθετα θα εντείνει την προσπάθειά της να δημιουργήσει νέα σωματεία και να αναδιοργανώσει τα παλιά. Οι τουρκικές αρχές θα συλλάβουν μάλιστα τον Μπεναρόγια στην Γευγελή, όπου είχε πάει για να οργανώσει τους καπνεργάτες. Παράλληλα αναπτύσσει τις σχέσεις της με το διεθνές εργατικό κίνημα και με την Διεθνή. Η βιβλιοθήκη της Φεντερασιόν ήταν ένας χώρος σοσιαλιστικής διαπαιδαγώγησης καθώς πλουτιζόταν συνεχώς με τη διεθνή σοσιαλιστική φιλολογία. Καθώς το νεοτουρκικό καθεστώς αναζωπύρωσε το ζήτημα του ευρωπαϊκού ιμπεριαλισμού και της Βαλκανικής Ομοσπονδίας, η Φεντερασιόν κάλεσε την Πρωτομαγιά του 1910 τον διεθνιστή επαναστάτη Κριστιάν Ρακόφσκι να μιλήσει για το σοσιαλισμό και το διεθνισμό. Το κείμενο της ομιλίας του κυκλοφόρησε αμέσως σε μπροσούρα. Η επίσκεψη του Ρακόφσκι εξύψωσε σημαντικά το γόητρο της Φεντερασιόν στους διεθνείς σοσιαλιστικούς κύκλους, παρά το γεγονός ότι τον Γενάρη του 1910 τόσο η Φεντερασιόν όσο και οι "φαρδείς" σοσιαλιστές της Βουλγαρίας είχαν αποκλειστεί από την πρώτη Βαλκανική Σοσιαλδημοκρατική Συνδιάσκεψη που έγινε στο Βελιγράδι.

Η ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΗ ΝΕΟΛΑΙΑ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Τον ίδιο χρόνο, (1910), ιδρύεται η νεολαία της Φεντερασιόν, η "Σοσιαλιστική Νεολαία Θεσσαλονίκης" που απευθυνόταν στους νέους από 14-25 χρονών. Τα στοιχεία όμως δείχνουν ότι το 1/3 των μελών της δεν ήταν πάνω από 16 χρονών. Οπως αναφέρεται στο καταστατικό της, σκοπός της ήταν να διαπαιδαγωγήσει τα μέλη της στη σοσιαλιστική ιδεολογία, να προπαγανδίζει τις σοσιαλιστικές ιδέες, να διαδίδει την εφημερίδα της και να συνδικαλίζει τους νέους και μαθητευόμενους. Μέσα σε ένα χρόνο, τα μέλη της έφτασαν τα 250 και στο ιδρυτικό συνέδριο του ΣΕΚ αντιπροσωπεύτηκε με 400 μέλη, έναντι 500 της Φεντερασιόν. Απαρτιζόταν από τρεις οργανώσεις: μια στην πόλη της Θεσσαλονίκης, μια στην Καλαμαριά και μια στην Καβάλα, ενώ τέσσερα άλλα τμήματα κάλυπταν τις αθλητικές και πολιτιστικές της δραστηριότητες. Στην επταμελή Διοικούσα Επιτροπή της, που εκλέγονταν κάθε χρόνο με γενική συνέλευση των μελών, συμμετείχε και ένα μέλος της Κεντρικής Επιτροπής της Φεντερασιόν, που έλεγχε και κατεύθυνε τις πολιτικές δραστηριότητες της νεολαίας.

Η συμμετοχή των μελών της νεολαίας στα συνδικάτα ήταν υποχρεωτική. Σύμφωνα με το άρθρο 19 του καταστατικού της, ήταν μέλος της Διεθνούς της Σοσιαλιστικής Νεολαίας, που είχε ιδρυθεί τον Αύγουστο του 1909 στην Στουτγάρδη από τον Κάρλ Λίμπκνεχτ. Η Σοσιαλιστική Νεολαία οργάνωσε στη "Λέσχη των Εργατών" βραδινά μαθήματα για την εκμάθηση ξένων γλωσσών και φυσικά πολιτικής οικονομίας και θεωρίας του σοσιαλισμού. Οι αντιλήψεις της Φεντερασιόν για την διαπαιδαγώγηση της νεολαίας βασικά είχαν επηρεαστεί από τις ουμανιστικές και ορθολογιστικές απόψεις του ισπανού αναρχοσοσιαλιστή παιδαγωγού και μάρτυρα Φερέρ. Η πάλη ενάντια στον μιλιταρισμό και τον πατριωτισμό που καλλιεργούσαν οι αστικές οργανώσεις συνδυαζόταν με την πιο πλατιά καμπάνια μέσα στη νεολαία ενάντια στον αλκοολισμό. Ο Α. Αρδίτι έγραψε μάλιστα και σχετική μπροσούρα με τίτλο "Ο Αλκοολισμός". Ακόμα και τις αθλητικές της δραστηριότητες, με ιδιαίτερη έμφαση στο ποδόσφαιρο, τις έβλεπε σαν μέσο για να εξαλείψει τις σωματικές παραμορφώσεις που προκαλούσαν οι ανθυγιεινές συνθήκες εργασίας και ζωής.

Το μουσικό και θεατρικό της τμήμα έδιναν ιδιαίτερο βάρος στην αισθητική αγωγή των νέων προσέχοντας να μην παρουσιάζουν "στο νεαρό προλετάριο τίποτε που να μην είναι αληθινή τέχνη, μεγάλη τέχνη, κλασσική και μοντέρνα", όπως καθόριζαν οι κατευθύνσεις της Σοσιαλιστικής Διεθνούς των Νέων. Πιστή στις αρχές του διεθνισμού, η Σοσιαλιστική Νεολαία Θεσσαλονίκης, παρά τις δυσκολίες επαφής που προξένησαν οι Βαλκανικοί και ο Πρώτος Ιμπεριαλιστικός Πόλεμος, θα διατηρήσει τις διεθνείς της σχέσεις. Τον Αύγουστο του 1912 θα πάρει μέρος στο ιδρυτικό συνέδριο της Ένωσης Σοσιαλδημοκρατικής Εργατικής Νεολαίας των "Στενών". Δεν θα πάρει μέρος όμως στην διεθνή αντιπολεμική συνδιάσκεψη της Ζυρίχης, τον Απρίλη του 1915, όπως και πριν, το 1912, στην έκτακτη συνδιάσκεψη της Βασιλείας. Θα ανταποκριθεί όμως στην αντιπολεμική έκκληση της κίνησης του Τσίμερβαλντ, αν και δεν κατάφερε να στείλει αντιπρόσωπο.

Ως την Οχτωβριανή Επανάσταση θα βρίσκεται σε συνεχή επικοινωνία με τον γραμματέα της Σοσιαλιστικής Διεθνούς των νέων, Βίλι Μίντζμπεργκ. Το 1918, όπως είναι γνωστό, θα συμμετάσχει με τις σοσιαλιστικές νεολαίες της Αθήνας, του Βόλου και του Πειραιά στο ιδρυτικό συνέδριο του ΣΕΚΕ (σ.σ. Η Φεντερασιόν αποτέλεσε το βασικό ιδρυτικό μέλος του ΣΕΚΕ, κατοπινού ΚΚΕ).

ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΩΝ ΕΘΝΟΤΗΤΩΝ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ

Η ομοσπονδιακή δομή και της Φεντερασιόν έγινε αντικείμενο, όχι αδικαιολόγητα, μιας έντονης σύγκρουσης στους κόλπους της Δεύτερης Διεθνούς και ιδιαίτερα των τμημάτων της στα Βαλκάνια. Στην ετήσια έκθεσή της στο Γραφείο της Σοσιαλιστικής Διεθνούς (Ιούλης 1909 - Ιούλης 1910), λίγο πριν τη σύγκληση του 8ου Διεθνούς Συνεδρίου στην Κοπεγχάγη, οι ηγέτες της Φεντερασιόν εξηγούν γιατί διάλεξαν αυτό το οργανωτικό σχήμα και αναφέρονται στις αντιδράσεις της αριστερής πτέρυγας του Βουλγάρικου Σοσιαλιστικού Κόμματος, των "στενών": "Ο οθωμανικός πληθυσμός αποτελείται από πολυάριθμες εθνότητες που ζουν στο ίδιο έδαφος και έχουν η καθεμιά τη γλώσσα της, τον πολιτισμό της, φιλολογία, έθιμα και χαρακτηριστικά διαφορετικά. Γι΄ αυτούς τους θεωρητικούς καλύτερο να σχηματίσουμε μια οργάνωση στην οποία θα μπορούν να συμμετάσχουν όλες οι εθνότητες, χωρίς να εγκαταλείψουν τη γλώσσα τους ή τον πολιτισμό τους. Ή καλύτερα, η κάθε εθνότητα θα μπορεί να αναπτύξει τον πολιτισμό της και τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της με πλήρη ανεξαρτησία, ενώ θα εργάζονται όλες για το ίδιο ιδανικό, τον σοσιαλισμό. Μ΄ αυτήν την έννοια, εργαστήκαμε για να ενωθούμε με τη βουλγάρικη σοσιαλιστική ομάδα, που διεξήγαγε μια αδύναμη προπαγάνδα, και το επιτύχαμε. Αλλά η ένωσή μας δεν κράτησε πολύ εξαιτίας της επιρροής της σοσιαλιστικής ομάδας της Βουλγαρίας (συντηρητική διαφωνούσα φράξια). Η ομάδα αυτή εργάστηκε για να σπείρει τη διχόνοια ανάμεσά μας και οι σχέσεις μας με τους Βουλγάρους διαταράχτηκαν. Οι τελευταίοι διασπάστηκαν μεταξύ τους και δεν άργησαν να χωριστούν από μας. Οι προσπάθειές μας να επανασυνδεθούμε με τη βουλγάρικη ομάδα στάθηκαν μάταιες. Ελπίζουμε ωστόσο πως μια μέρα θα επανενταχθούν και πάλι στην ομοσπονδία μας. Θα είμασταν υποχρεωμένοι προς το διεθνές σοσιαλιστικό γραφείο, αν συνιστούσε στη "στενή" σοσιαλιστική φράξια της Βουλγαρίας να μην ανακατεύεται στη ζωή της οργάνωσής μας, όπως και στις ενέργειές μας, γιατί διαταράσσει τις φιλικές σχέσεις που διατηρούμε με τους εδώ βούλγαρους σοσιαλιστές, όπως επίσης και με τους έλληνες εργάτες που συμπαθούν την Ομοσπονδία μας".

Οι διαφωνίες αυτές αποτελούσαν συστατικό μέρος μιας διεθνούς σύγκρουσης στους κόλπους της Δεύτερης Διεθνούς για τις προοπτικές της παγκόσμιας επανάστασης και τη λύση του εθνικού ζητήματος. Δεν είναι τυχαίο ότι ακόμα και στο ιστορικό συνέδριο του ΣΔΕΚΡ, το 1903, που είχε κυριαρχηθεί από την πάλη για το επαναστατικό-συγκεντρωτικό κόμμα "νέου τύπου", ο Λένιν ενάντια στην αντίδραση των πολωνών σοσιαλδημοκρατών και τις ομοσπονδιακές - αυτονομιστικές θέσεις της Μπουντ, θα επιβάλει σαν προγραμματικές θέσεις (παρ. 9) την "αναγνώριση του δικαιώματος της αυτοδιάθεσης των εθνών", (βλ. Λένιν: "Ένα βήμα μπρος, δύο βήματα πίσω" και "Το Δικαίωμα των Εθνών στην Αυτοδιάθεση"). Ο Λένιν θα δώσει επίσης κριτική υποστήριξη στις θέσεις του Κάουτσκι για το εθνικό ζήτημα (αυτοδιάθεση και δικαίωμα κρατικού αποχωρισμού) ενάντια στην Λούξεμπουργκ που θεωρούσε αυτές τις αρχές "καθαρότατη κοινοτοπία". Οι βούλγαροι σοσιαλιστές θα υποστηρίξουν επίσης τις εθνικές διεκδικήσεις των λαών της Βαλκανικής, "για να ανοίξει ο δρόμος για την προλεταριακή επανάσταση και την Ομοσπονδία των Βαλκανικών Δημοκρατικών Πολιτειών".

Η Φεντερασιόν και οι σέρβοι σοσιαλιστές που είχαν σχέσεις με την αυστριακή σοσιαλδημοκρατία, είχαν επηρεαστεί από την αυστρομαρξιστική επανέκδοση της αυτοκρατορίας των Αμβούργων, που προσπάθησαν να θεμελιώσουν θεωρητικά ο Οτο Μπάουερ και ο Καρλ Ρένερ. Ο Λένιν πολέμησε τη θεωρία τους για την "πολιτιστική - εθνική αυτονομία", που χώριζε την έννοια της εθνότητας από το ιστορικό - οικονομικό της περιεχόμενο, σαν "ψυχολογική" και σαν "αναμφισβήτητο εθνικό οπορτουνισμό". Από τη στιγμή που γι΄ αυτούς τα έθνη αποτελούσαν "πολιτιστικές κοινότητες", κάλλιστα μπορούσαν να συνυπάρξουν μέσα στην πολυεθνική αυτοκρατορία των Αψβούργων, διατηρώντας τα "πολιτιστικά" χαρακτηριστικά τους.

Οσο κι αν το ομοσπονδιακό οργανωτικό σχήμα που υιοθέτησε το Αυστριακό Σοσιαλιστικό Κόμμα, μετά το συνέδριο του 1897, ήταν ένας μπούσουλας για την Φεντερασιόν, δεν αποτέλεσε και τη μοναδική πηγή "έμπνευσής" της. Μια σειρά εβραϊκές σοσιαλιστικές οργανώσεις, και ιδιαίτερα η Μπουντ, με την οποία διατηρούσε στενές σχέσεις η Φεντερασιόν, είχαν υιοθετήσει τη λεγόμενη "εξωεδαφική" αντίληψη της εθνότητας που στη συνέχεια επεξεργάστηκε θεωρητικά ο Καρλ Ρένερ. Ο Λένιν την πολέμησε σαν "τελείως ανυπόστατη από επιστημονική άποψη και αντιδραστική ως προς την πολιτική της σημασία", τονίζοντας ότι ο μόνος δρόμος για τους εβραίους εργάτες ήταν να συγχωνευτούν με τα ταξικά τους αδέλφια στις χώρες όπου ζούσαν, σε σντίθεση με την πολιτική απομόνωση που κήρυσσε η Μπουντ.

Η Φεντερασιόν όμως, παγιδευμένη από τις θεωρίες για την αυτονομία των Εβραίων, δύσκολα θα αποκρούσει την επίθεση της εβραϊκής σιωνιστικής μπουρζουαζίας που ήδη είχε συγκροτήσει την Μπενέ Σιών και τη Νεολαία Μακαμπή. Ο Μπεναρόγια θα προσπαθήσει να απαντήσει στους σιωνιστές γράφοντας "Το Εβραϊκό Ζήτημα και η Σοσιαλδημοκρατία", Φιλιππούπολη 1908, αλλά ταυτόχρονα θα καλέσει δύο επιφανή μέλη της σιωνιστικής οργάνωσης Po΄ alei Zion, τον Μπεν Τσβί και τον Δαβίδ Μπεν Γκουριόν να κάνουν διαλέξεις. Την Po΄ alei Zion, παρά τα αντικαπιταλιστικά της κηρύγματα, η Τρίτη Διεθνής αρνήθηκε να την κάνει μέλος της, γιατί υποστήριζε την μακροπρόθεσμη δημιουργία ενός εβραικού κράτους, στην Παλαιστίνη.

Σε κείμενό του γραμμένο το 1972 στο Τελ Αβίβ (El Empesijo del Movimento Sosialista - οι απαρχές της σοσιαλιστικής κίνησης) ο Μπεναρόγια θα ομολογήσει: "Δεν είμουν σιωνιστής αν και με τους σιωνιστές είχα καλές σχέσεις. Η πραγματοποίηση των ιδεών τους με έκαναν να έρθω και να ζω σήμερα στο Ισραήλ".

Η ΦΕΝΤΕΡΑΣΙΟΝ ΚΑΙ ΤΟ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ

Η προσήλωση των Εβραίων της Θεσσαλονίκης στο Βαλκανικό Status quo, σε αντίθεση με τις άλλες εθνότητες, πήγαζε από τη σχετική "ασφάλεια" που ένοιωθαν κάτω από τον οθωμανικό ζυγό, που τους άφηνε να επιδίδονται ανεμπόδιστα στις οικονομικές τους δραστηριότητες. Ηταν πολύ δύσπιστοι απέναντι στα δημαγωγικά εθνικιστικά κηρύγματα τόσο της βουλγάρικης, όσο και της ελληνικής μπουρζουαζίας, που επωφθαλμιούσαν την Μακεδονία. Εξίσου δύσπιστοι όπως ήταν και απέναντι στον σιωνισμό, από την προπαγάνδα του οποίου θα παρασυρθεί μόνο μια μικρή μειοψηφία. Οι Σεφαρδίτες και οι εξισλαμισμένοι Εβραίοι αντίθετα θα επιστρέψουν μαζικά στον οθωμανισμό. Οι Νεότουρκοι διακηρύσσοντας τη μη παραβίαση των συνόρων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και με την υπόσχεση ότι θα σεβαστούν τα δικαιώματα των εθνικών και θρησκευτικών μειονοτήτων, θα βρουν έναν έξυπνο τρόπο για να διατηρήσουν το Status quo για λογαριασμό της ανερχόμενης τούρκικης μπουρζουαζίας.

Στην καλλιέργεια των αυταπατών για το ρόλο των Νεοτούρκων, που πολύ σύντομα χάλκεψαν νέα δεσμά για τις υποτελείς εθνότητες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, συμμετείχε και η Δεύτερη Διεθνής, που εξαρτούσε τη λύση του Βαλκανικού ζητήματος στα πλαίσια μιας ομοσπονδίας από τις καλές διαθέσεις της τουρκικής μπουρζουαζίας. Έτσι στο μανιφέστο που είχε εκδώσει το Διεθνές Σοσιαλιστικό Γραφείο, καταδικάζοντας την επίθεση της Ιταλίας ενάντια στην Τουρκία, η Διεθνής έτρεφε την ελπίδα "ότι η τουρκική κυβέρνηση θα συναγάγει τα συμπεράσματά της από τα γεγονότα και θα θελήσει να εξομαλύνει τις υπάρχουσες εθνικές διαφορές και να λάβει υπόψη της τα παράπονά της εργατικής τάξης - προσφέροντας με τον τρόπο αυτό μια αποτελεσματική συμβολή για την τόνωση των φιλικών σχέσεων μεταξύ των εθνών των Βαλκανίων, ως την ημέρα που θα είναι δυνατή η στενότερη ένωσή τους σε ένα ομοσπονδιακό οργανισμό.

Η Φεντερασιόν θα ακολουθήσει τη συμβουλή της Διεθνούς για ένα modus vivendi με τους Νεότουρκους και θα αποφεύγει να τους δημιουργήσει καταστάσεις. Στο όνομα της "διαφύλαξης της ειρήνης" και της "αποτροπής του ευρωπαϊκού πολέμου", όπως επιθυμούσε η Διεθνής, θα προχωρήσει σε μια ανοιχτή συνεργασία με τους Νεότουρκους, που θα την δυσφημίσει στα μάτια των σοσιαλιστών των Βαλκανίων και θα ανοίξει ένα αγεφύρωτο χάσμα με τα σλαβομακεδονικά σοσιαλιστικά κέντρα, που είχαν ταχθεί υπέρ του διαμελισμού της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και της απελευθέρωσης των εθνοτήτων με την προλεταριακή επανάσταση. Οι 'Στενοί" σοσιαλιστές της Βουλγαρίας θα καταφέρουν μάλιστα να αποκλείσουν την Φεντερασιόν από την Διεθνή Σοσιαλιστική Συνδιάσκεψη της Κοπεγχάγης το 1910, αν και είχε αναγνωριστεί το Νοέμβρη του ίδιου χρόνου ως παράρτημα του τμήματος που θα δημιουργούσε το Διεθνές Σοσιαλιστικό Γραφείο στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Η πατσιφιστική γραμμή της Δεύτερης Διεθνούς και η σύγχυση ανάμεσα στους σοσιαλιστές των Βαλκανίων, με το ξέσπασμα του Πρώτου Βαλκανικού Πολέμου, θα σπείρουν την παράλυση. Οι ελληνικοί σοσιαλιστικοί κύκλοι μάλιστα στην πλειοψηφία τους θα υποκύψουν στο κύμα του σωβινισμού που είχαν προκαλέσει οι αναπάντεχες στρατιωτικές νίκες της ελληνικής μπουρζουαζίας και των συμμάχων της. Αντίθετα, οι υπόλοιπες σοσιαλιστικές οργανώσεις των Βαλκανίων, παρά τις διώξεις, θα αντιτάξουν στην πολεμική υστερία της αστικής τάξης την αντιμιλιταριστική τους προπαγάνδα και το σύνθημα για μια Βαλκανική Ομοσπονδιακή Δημοκρατία. Μπροστά στην ιστορική ανικανότητα της βαλκανικής μπουρζουαζίας καθώς και των "μικροσκοπικών βαλκάνιων μοναρχών" να ενοποιήσουν τα Βαλκάνια, ο Τρότσκι ήδη από το 1910 είχε τονίσει ότι "το καθήκον της δημιουργίας ομαλών συνθηκών εθνικής και κρατικής ύπαρξης στα Βαλκάνια πέφτει με όλο του το ιστορικό βάρος στους ώμους του βαλκανικού προλεταριάτου" και "ιστορική εγγύηση της ανεξαρτησίας των Βαλκανίων και της ελευθερίας της Ρωσίας, βρίσκεται στην επαναστατική συνεργασία μεταξύ των εργατών της Πετρούπολης και της Βαρσοβίας και των εργατών του Βελιγραδίου και της Σόφιας".

Η ΦΕΝΤΕΡΑΣΙΟΝ ΚΑΙ ΤΟ ΝΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ

Η προσάρτηση της Νότιας Μακεδονίας και της Θεσσαλονίκης στο ελληνικό κράτος θα δημιουργήσει μια νέα όσο και δύσκολη κατάσταση για την Φεντερασιόν.Τον Ιούνη του 1913 ο Ιωσήφ Χαζάν, από τους ηγέτες της Φεντερασιόν, έγραφε στον Πλεχάνοφ: "...Η κατοχή της Θεσσαλονίκης από τους Έλληνες έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός κινήματος στους κόλπους του εβραϊκού πληθυσμού της πόλης, το οποίο συνεχώς αυξάνει.


«Η κοινωνία της απάθειας δίνει πάτημα στους νεοναζί», φωνάζουν οι φοιτητές

Μετά την είσοδο του ελληνικού και βουλγαρικού στρατού, άρχισαν κάθε λογής περιορισμοί και, ιδιαίτερα, οι Εβραίοι έχουν γίνει αντικείμενο αντισημιτικών διώξεων εκ μέρος των ντόπιων Ελλήνων. Παρά τη σύντομη διάρκεια της μικρής αυτής αντισημιτικής αναταραχής, ένας έντονος εθνικισμός, ο οποίος έχει σήμερα γίνει σιωνισμός, αναπτύσσεται ανάμεσα στον εβραϊκό μας πληθυσμό. Το σιωνιστικό αυτό κίνημα συνεχώς αυξάνει και απειλεί να διχάσει την εβραϊκή εργατική τάξη, η οποία είναι πολυάριθμη στην πόλη μας, σε δύο αντιμαχόμενα στρατόπεδα".

Η Φεντερασιόν δεν θα υποκύψει στις πιέσεις. Ακούραστα εξακολουθεί να οργανώνει τους εργάτες της Μακεδονίας και να ηγείται στους αγώνες τους. Το 1913 το πρώτο καπνεργατικό συνέδριο της Ανατολικής Μακεδονίας αποφασίζει να δημιουργήσει μια "Κεντρική Επιτροπή Δράσεως" με κέντρο την Καβάλα, το μεγαλύτερο καπνεργατικό κέντρο. Η επέκταση της φορολογίας και των τελωνειακών δασμών στις "νέες χώρες", που για λόγους τακτικής είχε αποφύγει αρχικά η ελληνική κυβέρνηση, θα δώσει το έναυσμα για μια χωρίς προηγούμενο κοινωνική αναταραχή. Η Φεντερασιόν θα κηρύξει στις 22 του Μάρτη 1914 γενική καπνεργατική απεργία στην Καβάλα, που θα επεκταθεί στις Σέρρες, Δράμα, Ελευθερούπολη, Θεσσαλονίκη. Οι απεργοί μόνο στη Θεσσαλονίκη είχαν φτάσει τους 3.000 και προέρχονταν από όλες τις εθνικές και θρησκευτικές μειονότητες. Η απεργία κράτησε είκοσι μέρες και πήρε τη μορφή ανοιχτής αναμέτρησης με την έφιππη χωροφυλακή, τα στρατιωτικά αποσπάσματα και τους απεργοσπάτες μπροστά στις καπναποθήκες. Στις εργατικές συνοικίες οι απεργοί έδωσαν σκληρά μαθήματα στους απεργοσπάστες.

Το ελληνικό κράτος αντιμετώπιζε για πρώτη φορά το προλεταριάτο των περιοχών που είχε κατακτήσει με τη βία. Έντρομος ο αστικός Τύπος προσπάθησε να υποδαυλίσει τα μίση και τα πάθη που χρόνια ολόκληρα είχαν καλλιεργηθεί ανάμεσα στα πιο καθυστερημένα τμήματα του πολυεθνικού προλεταριάτου της πόλης. Η Φεντερασιόν κατηγορήθηκε ότι υποκίνησε την απεργία για λογαριασμό των Εβραίων, των Βουλγάρων και των Αυστριακών με σκοπό να αποσπαστεί η πόλη από την ελληνική επικράτεια. Η Φεντερασιόν αντεπιτέθηκε μέσα από τις στήλες του Avanti. Αλλά η δηλητηριώδης εκστρατεία του αστικού Τύπου εναντίον των "απάτριδων Εβραίων" και του "διεθνιστικού και επαναστατικού σοσιαλισμού", φαίνεται πώς κλόνισε κάπως τους έλληνες εργάτες. Οι απεργοί στις 9 του Απρίλη θα καταλήξουν σε μια συμβιβαστική συμφωνία με τους εργοδότες, που θα αποτελέσει και την πρώτη συλλογική σύμβαση εργασίας στην Ελλάδα. Οι όροι, όμως, αυτής της συμφωνίας δεν θα γίνουν δεκτοί από το σύνολο των απεργών. Η παράταση της αντίστασής τους, ενώ θα ξαναφέρει τους εργοδότες και την κυβέρνηση στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, δεν θα φέρει καμιά βελτίωση στην αρχική συμφωνία. Η λήξη της απεργίας θα συνοδευτεί από ένα πογκρόμ διώξεων σε βάρος της Φεντερασιόν. Αμέσως μετά την κατάσχεση του αρχείου της Φεντερασιόν από την αστυνομία, ο αρχισυντάκτης του Avanti, Αλβέρτος Αρδίτι, θα καταδικαστεί σε φυλάκιση ενός χρόνου για "εξύβριση" του "ιερού προσώπου του βασιλέως Κωνσταντίνου".

Στις 13 του Ιούνη, ο Μπεναρόγια και ο Γιονάς, γραμματέας του Διεθνούς Συνδικάτου Καπνεργατών, θα εξοριστούν για δυόμισι χρόνια στη Νάξο με διαταγή του Γενικού Διοικητή Μακεδονίας Θεμ. Σοφούλη, για παράβαση του νόμου για την "καταδίωξη της ληστείας"(!). Ήταν το προανάκρουσμα για το "ιδιώνυμο" που θα επιβληθεί το 1929 απο τη βενιζελική και πάλι κυβέρνηση. Θα καταδικαστεί επίσης σε εξάμηνη φυλάκιση ο Ζιακ Σαραγκόσι της σοσιαλιστικής νεολαίας για τη δημοσίευση αντιμιλιταριστικών κειμένων. Ο Τόμοφ, στέλεχος του βουλγάρικου τμήματος της Φεντερασιόν, θα απελαθεί. Στις 13 Δεκέμβρη, 1914, η Φεντερασιόν και το Διεθνές Συνδικάτο Καπνεργατών υποβάλλουν στην κυβέρνηση Βενιζέλου ένα υπόμνημα με τίτλο "υπέρ της δικαιοσύνης κατά της αδικίας" και ζητούν την απελευθέρωση των εξόριστων ηγετών τους. Δεν πρόκειται για μια απλή έγγραφη διαμαρτυρία προς την κυβέρνηση, αλλά για ένα σημαντικό πολιτικό ντοκουμέντο που καλύπτει το σύνολο της πολιτικής εξέλιξης της Φεντερασιόν.

Όταν το Σοσιαλιστικό Κέντρο Αθηνών και ο Πλ. Δρακούλης θα ζητήσουν από την κυβέρνηση την απελευθέρωση των φυλακισμένων ηγετών, ο Βενιζέλος θα βάλει τον απαράδεκτο όρο να ακολουθήσουν "εθνική πολιτική". Αυτό σήμαινε την αποκήρυξη της γραμμής της αυτονόμησης της Μακεδονίας, που ακολουθούσε η Φεντερασιόν σαν εσχάτη "γραμμή αντίστασης" απέναντι στα επεκτατικά σχέδια της ελληνικής μπουρζουαζίας. Δεν θα συμβιβαστούν, αλλά αντίθετα η Φεντερασιόν θα συνεχίσει μέσα στις δύσκολες συνθήκες του πολέμου την προσπάθεια για την ενοποίηση των σοσιαλιστικών δυνάμεων στα Βαλκάνια. Θα έχει όμως να αντιμετωπίσει τη σοβινιστική υστερία του Γιαννιού ενάντια στον "εβραϊκό σοσιαλισμό" και τις βαθιά ριζωμένες, αλλά και σε μεγάλο βαθμό δικαιολογημένες, προκαταλήψεις των "Στενών" του Γκλαβίνοφ, που δεν της συγχωρούσαν καθόλου τη βραχυπρόθεσμη συνεργασία της με τους Νεότουρκους.

Ο ΠΡΩΤΟΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

Η προδοσία των ηγετών της Δεύτερης Διεθνούς, που τάχθηκαν με το μέρος των κυβερνήσεών τους και οδήγησαν την εργατική τάξη στο σφαγείο του πρώτου ιμπεριαλιστικού πολέμου, έσπρωξε στον βούρκο του σοσιαλσωβινισμού τη συντριπτική πλειοψηφία των οργανώσεων που περιλάμβανε στη δύναμή της, με εξαίρεση αυτές που τάχθηκαν με τις αποφάσεις της συνδιάσκεψης του Τσίμερβαλντ του 1915 και ακολούθησαν την αριστερή της πτέρυγα που, με επικεφαλής τον Λένιν, πάλευε για τη μετατροπή του ιμπεριαλιστικού πολέμου σε προλεταριακή επανάσταση. Στην πλειοψηφία τους οι σοσιαλιστές των βαλκανικών χωρών μιμήθηκαν τους σοσιαλπατριώτες ηγέτες της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας. Ακόμα και αυτοί που συνέχισαν την αντιπολεμική τους προπαγάνδα, όπως οι σέρβοι σοσιαλιστές, αρνήθηκαν να παλέψουν για την ήττα της δικής τους μπουρζουαζίας.

Οι ρουμάνοι σοσιαλιστές, ενώ αρχικά είχαν ταχθεί ενάντια στον πόλεμο, όταν η χώρα τους μπήκε στον πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ, διασπάστηκαν. ΟΙ βούλγαροι σοσιαλιστές ήδη διασπασμένοι πριν από τον πόλεμο, δεν άλλαξαν τη θέση τους όταν ξέσπασε. Οι "Στενοί" με ηγέτη τον Μπλακόγιεφ, αντίθετα με τους δεξιούς "Φαρδείς" του Γιάνκο Ζακάζοφ, έμειναν συνεπείς στην αντιπολεμική τους πάλη, ακόμα και όταν η Βουλγαρία τάχτηκε με τις κεντρικές δυνάμεις. Οι έλληνες σοσιαλιστές διασπασμένοι έπλεαν μέσα σε ένα πέλαγος ιδεολογικής σύγχυσης και στάθηκαν πολύ ευάλωτοι στις εδαφικές φιλοδοξίες της ελληνικής μπουρζουαζίας, ιδιαίτερα των Φιλελεύθερων, που τάχτηκαν με την Αντάντ, ελπίζοντας να αποσπάσουν με τη βοήθειά της τη μερίδα του λέοντος σε βάρος της Τουρκίας. Οι Κωνσταντινικοί από την πλευρά τους έκαναν το παν για να κρατήσουν την Ελλάδα "ουδέτερη", επειδή πίστευαν στην νίκη των Κεντρικών Δυνάμεων.

Ο Διχασμός ανάμεσα στα στρατόπεδα της μπουρζουαζίας πέρασε και μέσα στις γραμμές των ελλήνων σοσιαλιστών. Ο Δρακούλης μετατράπηκε σε έναν υστερικό κράχτη της πολιτικής του Βενιζέλου και της συμμετοχής της Ελλάδας στον πόλεμο. Η οργάνωσή του, η Εκτελεστική Επιτροπή του Συνδέσμου των Εργατικών Τάξεων της Ελλάδας, θα τον διαγράψει κάτω από την επιρροή της Φεντερασιόν και θα υιοθετήσει, διασπασμένη πια, αντιπολεμική στάση. Η Φεντερασιόν απόκρουσε ευθύς εξαρχής τον επεκτατικό εθνικισμό του Βενιζέλου, ακολούθησε την κίνηση του Τσίμερβαλντ, αλλά ποτέ δεν συμφώνησε με την επαναστατική γραμμή του Λένιν. Η παθητική ουδετερότητά της θα την οδηγήσει το 1915 στην εκλογική συνεργασία με τους βασιλικούς του Δ. Γούναρη που ήταν ενάντια στη συμμετοχή της Ελλάδας στον πόλεμο, για λογαριασμό φυσικά του γερμανικού ιμπεριαλισμού. Αυτή η χωρίς αρχές σύμπραξη έγινε με τον όρο - σύμφωνα πάντα με τα λεγόμενα του Μπεναρόγια - να απελευθερωθούν οι ίδιοι και ο Γιονάς που βρίσκονταν ακόμα στην εξορία.

Η Α΄ Πανελλαδική Σοσιαλιστική Συνδιάσκεψη που συνέρχεται στην Αθήνα με πρωτοβουλία της Φεντερασιόν θα εγκρίνει αρχικά την εκλογική συνεργασία της με τον Γούναρη, καθώς και το εκλογικό της πρόγραμμα. Ο Αλβέρτος Αρδίτι, όμως, θα διαφωνήσει και θα αποσχιστεί μαζί με μια μικρή ομάδα από την Φεντερασιόν, παρά την εκλογική της επιτυχία - ο Σιδέρης και ο Κουριέλ θα εκλεγούν βουλευτές. Ο Γιαννιός θα αρπάξει την ευκαιρία να εξαπολύσει μια άγρια επίθεση στην Φεντερασιόν για να καλύψει τη δική του υποστήριξη στο Βενιζέλο. Η καχυποψία ότι η Φεντερασιόν χρηματοδοτείται από το γερμανικό Υπουργείο Εξωτερικών ήταν διάχυτη στους ελληνικούς σοσιαλιστικούς κύκλους, χωρίς όμως να υπάρχει η παραμικρή απόδειξη. Αυτό δεν θα την εμποδίσει, τη στιγμή που οι υπόλοιπες σοσιαλιστικές ομάδες στην Ελλάδα παραδέρνουν στην "δίνη του Εθνικού Διχασμού", να συνεχίσουν την αντιπολεμική της προπαγάνδα και τις επαφές της με τους οπαδούς του Τσίμερβαλντ. Οι "Στενοί" μάλιστα θα την καλέσουν στην αντιπολεμική συνδιάσκεψη της Σόφιας τον Μάρτη του 1915. Επειδή οι ελληνικές αρχές την εμπόδισαν να στείλει αντιπρόσωπο, δήλωσε με τηλεγράφημά της την προσήλωσή της στο ιδεώδες της Βαλκανικής - Δημοκρατικής Ομοσπονδίας. Τον Αύγουστο του ίδιου χρόνου, ο Α. Σίδερης θα την αντιπροσωπεύσει στη δεύτερη Βαλκανική Σοσιαλιστική Συνδιάσκεψη που συνέρχεται στο Βουκουρέστι.

Η Φεντερασιόν μιας κεντριστικής καθαρά οργάνωσης, αν και δεν πήρε μέρος, όπως και καμιά άλλη ελληνική σοσιαλιστική ομάδα, υποστήριξε τις αποφάσεις και της δεύτερης Συνόδου της Συνδιάσκεψης του Τσίμερβαλντ, που έγινε στο Κίενταλ από τις 24-30 του Απρίλη 1916. Αν και οι θέσεις του Λένιν για τον επαναστατικό ντεφετισμό δεν πλειοψήφησαν για δεύτερη φορά, η συνδιάσκεψη καταδίκασε την υπουργοποίηση σοσιαλιστών και ζήτησε από το Διεθνές Σοσιαλιστικό Γραφείο να διαγράψει όσους σοσιαλιστές είχαν ψηφίσει τις πολεμικές πιστώσεις των κυβερνήσεών τους. Επαναβεβαίωσε επίσης τη θέση της για την αυτοδιάθεση των εθνοτήτων. Με την είσοδο της Ελλάδας στον πόλεμο και παρά τη λογοκρισία και το στρατιωτικό νόμο που είχε επιβληθεί στη Θεσσαλονίκη, η Φεντερασιόν θα συνεχίσει την αντιπολεμική της δράση ως την έκρηξη της Φεβρουαριανής Επανάστασης στη Ρωσία.

Από τις αρχές του 1917 παρουσιάζεται μια άνθηση του συνδικαλιστικού κινήματος στη Θεσσαλονίκη και η απαίτηση για μια δευτεροβάθμια καθοδηγητική οργάνωση είναι έντονη ανάμεσα στους εργάτες της πόλης. Η κυβέρνηση Βενιζέλου γεμάτη ανησυχία σπεύδει να προλάβει αυτή την εξέλιξη, φτιάχνοντας ένα δικό της "Εργατικό Κέντρο" - αντίβαρο στην αναπτυσσόμενη επιρροή της Φεντερασιόν σε ολόκληρη τη Μακεδονία. Ο Επιθεωρητής Εργασίας, Αναπλιώτης, αφού συνάντησε τη σθεναρά αντίσταση των πιο γνωστών εργατικών ηγετών της πόλης, ανάμεσά τους ο Γιονάς και ο Μπεναρόγια, εγκατέλειψε την προσπάθεια. Περιορίστηκε μόνο να δημιουργήσει στους κόλπους του νέου κέντρου μια συντηρητική αντισοσιαλιστική φράξια με εξαγορές και ρουσφέτια. Οι ραδιουργίες, όμως, της κυβέρνησης θα δηλητηριάσουν μαζί με τις επιθέσεις του Γιαννιού τις σχέσεις του ΕΚΘ με την Φεντερασιόν. Αλλά η μεγάλη πυρκαγιά που έκαψε τη Θεσσαλονίκη το 1917 θα οδηγήσει τις δύο οργανώσεις στο σχηματισμό ενός κοινού εργατικού μετώπου για την αντιμετώπιση των καταστροφικών συνεπειών της πυρκαγιάς στον εργαζόμενο λαό της πόλης. Έτσι το Εργατικό Κέντρο Θεσσαλονίκης κάτω από την επίδραση της Φεντερασιόν θα αποκτήσει έναν σοσιαλιστικό προσανατολισμό, τη στιγμή που μόλις είχε ξεσπάσει η Ρώσικη Επανάσταση.

Οι έλληνες σοσιαλιστές θα την χαιρετήσουν σαν την αυγή μιας νέας εποχής για την ανθρωπότητα και κάτω από την ακτινοβολία της θα αρχίσουν να βλέπουν τη διεθνή ταξική φύση των ζητημάτων του ελληνικού προλεταριάτου. Με τη νίκη των μπολσεβίκων τον Οχτώβρη του 1917 το ζήτημα της ενοποίησής τους θα απορροφήσει όλες τις προσπάθειές τους. Αυτή θα είναι και η κεντρική απόφαση της Δεύτερης Σοσιαλιστικής Συνδιάσκεψης, που συνέρχεται μυστικά στην Θεσσαλονίκη το Γενάρη του 1918 με πρωταγωνιστή την Φεντερασιόν. Ο δόμος για το ιδρυτικό συνέδριο του ΣΕΚΕ το Νοέμβρη του ίδιου χρόνου έχει ανοίξει. Η Φεντερασιόν θα τερματίσει την ιδιαίτερη ιστορία της καθώς θα συγχωνευθεί, μέσα από τη σκληρή ιδεοπλογική πάλη του ιδρυτικού συνέδριου του ΣΕΚΕ, στο πρώτο ανεξάρτητο κόμμα της ελληνικής εργατικής τάξης.

Ο ΔΕΞΙΟΣ ΕΚΦΥΛΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΜΠΕΝΑΡΟΓΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΣΤΑΛΙΝΙΚΟΙ

Ο σταλινισμός που εκφύλισε και έσπρωξε το ΚΚΕ στην προδοσία, όπως ήταν επόμενο, δεν έδειξε κανέναν σεβασμό στην αναμφισβήτητη συνεισφορά του ηγέτη της Φεντερασιόν, τον Αβραάμ Μπεναρόγια, που ως το 1924 θα είναι απο τα σημαντικότερα στελέχη του ΣΕΚΕ (ΚΚΕ). Ενδεικτική περίπτωση η διδακτορική διατριβή του Α. Κουτσούκαλη "Η Πρώτη Δεκαετία 1918-1928", ιστορικό δοκίμιο για το ΣΕΚΕ και τα πρώτα χρόνια του ΚΚΕ, που εγκρίθηκε από το Πανεπιστήμιο της Τασκένδης. Στη θέση μιας διαλεκτικής εξέτασης, υπάρχει ένας καταιγισμός νεκρών ηθικών χαρακτηρισμών και μια σχηματική αντιπαράθεση της οπορτουνιστικής κατάληξης του Μπεναρόγια στην προηγούμενη αντιφατική του πορεία.

Το 1922 στην "Διάσκεψη του Φλεβάρη" ο Μπεναρόγια μαζί με αρκετούς άλλους της παλιάς φρουράς που είχαν βασικά συνδικαλιστική καταγωγή - ενδεικτικό αυτό - θα υποστηρίξουν τη γραμμή της "μακράς νόμιμου υπάρξεως" του ΣΕΚΕ. Με άλλα λόγια τον κοινοβουλευτικό δρόμο προς τον σοσιαλισμό, μέσα στα πλαίσια της αστικής νομιμότητας. Ταυτόχρονα θα αντιταχθούν στην ένταξη του ΣΕΚΕ στην Τρίτη Κομμουνιστική Διεθνή και στην αναγνώριση του καθοδηγητικού της ρόλου. Ο λεγκαλισμός της "παλιάς φρουράς" θα νικηθεί τελικά από την ορμητική είσοδο μέσα στις γραμμές του ΣΕΚΕ των "παλιών πολεμιστών" που έκαναν το παν για να χτυπήσουν την εγκληματική δράση της ελληνικής μπουρζουαζίας στην Τουρκία, με όπλο τους την πείρα και τα μαθήματα του Κόκκινου Οχτώβρη. Η "μπολσεβικοποίηση" του ΣΕΚΕ δεν ήταν αποτέλεσμα του "επαναστατικού εγκεφαλισμού" του Μάξιμου, του Πουλιόπουλου, του Γιατσόπουλου, όπως πολλοί ισχυρίστηκαν. Αντίθετα ήταν μια αναγκαία διαδικασία, όσα σεχταριστικά λάθη κι αν έγιναν, προκειμένου να μετατραπεί σε ένα αληθινά επαναστατικό κόμμα, και να πάψει να είναι ένα πλαδαρό σχήμα μέσα στο οποίο "πορεύονταν παράλληλα" αριστερές, δεξιές και κεντρώες τάσεις, όσο κι αν λογομαχούσαν.

Η καινούργια γενιά του ελληνικού προλεταριάτου, οι κομμουνιστές φαντάροι, θα επιβάλουν τη νέα φυσιογνωμία στο ΣΕΚΕ. Ο Μπεναρόγια άδικα θα προσπαθήσει, με το περιοδικό "Νέα Εποχή" και τους λιγοστούς υποστηρικτές του, να νεκραναστήσει μέσα στο ΚΚΕ τη χρεοκοπημένη όσο και προδοτική γραμμή της ειρηνικής συνύπαρξης με την μπουρζουαζία. Έτσι θα αποσυρθεί από την πολιτική ζωή και θα συγκεντρώσει τις πολύτιμες αναμνήσεις του στο "Η Πρώτη Σταδιοδρομία του Ελληνικού Προλεταριάτου", 1976. Την περίοδο της κατοχής θα δοκιμάσει την φοβερή τύχη των εκατομμυρίων Εβραίων της διασποράς στα ναζιστικά στρατόπεδα, θανάτου. Θα κατορθώσει να επιζήσει και θα προσχωρήσει μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα στην ΕΛΔ του Τσιριμώκου. Το 1953 αναθεωρώντας όλη την προηγούμενη στάση του, θα μεταναστεύσει οριστικά στο Ισραήλ, όπου θα πεθάνει το Μάη του 1979.

Ο ίδιος άνθρωπος που πριν λίγους μήνες τον είχε θάψει με τη διατριβή του, ο Αλ. Κουτσούκαλης, θα του ψάλει ύμνους μετά θάνατο, στη νεκρολογία που θα δημοσιεύσει ο "Ριζοσπάστης" της 19/5/79. Πρόκειται για τη νεκρολογία στην οποία αναφέρονται οι αισχροί συκοφάντες μας, που η ιστορία τους ξέρασε με αηδία. Έγραψε λοιπόν ο Αλ. Κουτσούκαλης στο "Ριζοσπάστη": "Ανεξάρτητα από τα λάθη και τις αδυναμίες, ανεξάρτητα από τις θέσεις του, παραμένει παλαίμαχος αγωνιστής του ελληνικού εργατικού και σοσιαλιστικού κινήματος της Ελλάδος. Είναι μια αγωνιστική σοσιαλιστική μορφή, που έχει χαραχτεί στη μνήμη των αγωνιστών της δημοκρατικής και σοσιαλιστικής ιδέας, και αν θέλετε, και της επαναστατικής ιδεολογίας".

Για το σταλινικό κοντυλοφόρο, όπως συμβαίνει πάντα στην ιστορία με όλους τους σταλινικούς ΝΕΚΡΟΘΑΦΤΕΣ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ, σημασία έχουν οι οπορτουνιστικές ανάγκες της γραφειοκρατίας και ΟΧΙ Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΛΗΘΕΙΑ, ΓΙΑΤΙ ΕΙΝΑΙ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ.

http://politikokafeneio.com/Forum/viewtopic.php?p=119162#119162